» Pit Bull Terrierlerin kokeni nedir? Dogada boyle bir kopek irki var miydi? Yoksa bazilarinin iddia ettigi gibi laboratuarda mi uretildiler?
- Bazilari dogada boyle bir irk olmadigini soylerler. Bu komik bir ifadedir. Dogada birakin herhangi bir kopek irkinin olmasini, bir zamanlar kopek diye bir hayvan yoktu. Butun kopekler ve dolayisiyla kopek irklari kurtlardan turediler. Gunumuzdeki kopek irklarinin buyuk cogunlugu insanlarin istedikleri ozelliklere gore farkli sekillerde uretildiler. Pit Bull da degisik kopek irklarinin melezlenmesiyle elde edilmis bir irktir. ilginctir ki, Pit Bull’un turetildigi kopek, gunumuzde sakinligi ve yavasligi ile taninan
Bulldog’dur. Ancak
Bulldog, Roma devrinden tutun 1800’lu yillara kadar dovuslerde kullanilan saldirgan yetistirilmis bir kopekti.
Bull (boga) adindan da anlasilacagi gibi, ozellikle ingiltere’de bogalarla yapilan dovuslerin vazgecilmez kopegiydi. Hatta, o zamanlar ingiltere’de Bulldog’larla dovusmeden kesilen bogalarin etleri fazlaca makbul bile sayilmazdi. Insan turunun icadi bu dovuslerde boganin ayaga kalkmasi icin karnina ates tutmak veya ayaklarini bicaklamak gibi korkunc tablolar yasanirdi. Kopek, boganin burnunu yakalayarak onu hareketsiz hale getirir ve aynen bugunku Pit Bull'lar gibi kolay kolay birakmazdi. Bulldog’lar, ingiltere’de dovuslerin yasaklanmasindan sonra
‘yapay secilim’ yontemleriyle, sert gorunumlerine ragmen yumusak ve sakin bir hayvan haline getirildiler (
DarisýiPit Bull’larin basina...).
O tarihlerde kopeklerle bogalarin dovusleri yasaklandi ama Bulldog’un dovuscu karakterinden baska sekilde yararlanildi. Ingiltere’nin Staffordshire bolgesinde saldirgan Bulldog’lar daha cevik olmasi icin cesitli terrierlerle (oyuklara girerek avi kovalayan kucuk kopekler) melezlendiler. Amerika’ya goc eden ingiliz, irlandali ve iskocyalilar bu melezleri daha kilolu ve daha buyuk basli olacak sekilde ayiklayarak uretmeye ve dovusturmeye basladilar.
“Pit” adi verilen
arenalarda dovusturulen bu kopek irki UKC (United Kennel Club)’ye Amerikan Pit Bull Terrier adiyla kaydedildi. Ancak Pit Bull’ar, AKC (Amerikan Kennel Club)’ye kayit edilmedikleri icin kopek gosterilerine kabul edilmiyorlardi. Bunun uzerine 1972 yilinda, dovusu animsatmayacak bir sekilde, yani “pit” adi atilarak ve kokenine bagli kalinarak
Amerikan Staffordshire Terrier adiyla AKC’ye kaydedildiler. Gunumuzde de aralarindaki farkliliklar cok az olan, hatta bazen ayriminin yapilmasi cok zor olan bu kopekler iki ayri irk olarak kabul edilmektedir. Bu arada bu kopegin isminin basin dahil bir cok yerde yanlis kullanildigini belirtmek isterim. Dogru isim “Pitbull Terrier” degil,
“Pit Bull Terrier”dir.
SALDIRGANLIK ‘INSAN TURU’NUN KATKISI» Dovus kopegi olarak uretilen ve halen dovuslerde kullanilan bu kopek irkinin insanlarla arasi nasildir?- Evet bir dovus kopegi olarak uretilmistir. Kopek dovusturenler, kopegin cesur, atik, kuvvetli olmali ama insanlara saldirganlik gostermemesini isterler. Dovus esnasinda kizgin ve gozu hicbir sey gormeyen bir kopek ufak bir arenada, yaninda bulunan hakem ve rakip kopegin sahibi icin tehlikeli olmamalidir. Bu nedenle insanlara karsi saldirgan olmayanlar Pit Bull’lar uretimde kullanilmis, en ufak saldirganligi olan Pit Bull uretim disi birakilmisti. Boylece insana yonelik agresyon bu kopeklerin genlerinden atilmaya calisildi. O halde iyi bir egitim ve sosyallesmeyle Pit Bullarin insanlarla arasi gayet iyi bir kopek olabilecegi soylenebilir. Uluslararasi kopek kuluplerinin belirttigi resmi standartlara gore, insanlarla arasinin iyi oldugu belgelenmistir. Oyle ki, Pit Bull’un ilk kaydini yapip irk standartlarini belirleyen UKC, bu kopeklerin insanlara, hatta yabancilara bile sicak davranislari nedeniyle iyi bir koruma kopegi olamayacagini savunmaktadir (Bkz.:
www.ukcdogs.com)
Bunun yani sira dovus kopegi aci ve darbelere dayanikli olmalidir. Bu ozellikleri nedeniyle Pit Bull Terrier, cocuklarin yaptigi can acitici hareketlere en iyi tahammul eden kopek irkidir. Insanlar Pit Bull’u hep insanlara saldirgan bir irk olarak tanitildilar. Oysa ki, ulkemizde cok sayida beslenen
“Cocker Spaniel” irki kopekler cok daha fazla saldirgandirlar ve dunya genelindeki kayitlara gore isiran kopekler listesinin basinda yer alirlar. Bir cok sus kopeginde bile isirma hadiseleri Pit Bull’lardan cok daha fazladir. Ancak bu isirmalarin sonucu Pit Bull’larda oldugu kadar riskli degildir.
Her turlu kopek, bilincsiz ya da kotu amacli insanlarin elinde tehlikeli bir hale gelebilir. Ama boyle insanlarin elindeki Pit Bull irki bir kopekse, bu hayvanin gucunden dolayi tehlike daha buyuktur. Isirma sonucunda insanda derin yaralanmalara, agir kanamalara ve kemik kirilmalarina neden olabilir... Isirma olaylari, bu irkin genel davraniþ standartlarina uygun olmayip ozellikle "yetistirme hatalarina" bagli bireysel olgular olsa da, Pit Bull’lar gucu ve agresyona yatkinlgi goz onune alinip iyi sekilde yetistirilmelidir. Bu nedenle herkesin Pit Bull beslemesi dogru degildir.
PIT BULL’LARA YONELIK HURAFELER COK» Peki Pit Bull’ların bu kötü şöhreti nereden kaynaklaniyor peki?-Pit bullarin kotu sohreti bu guclerinden daha cok, haklarindaki hurafelerden kaynaklanmaktadir. “Isirdigi zaman cenesinin kilitlenmesi veya cenesinin birkac tonluk sikma kapasitesine sahip olmasi” gibi tamamen uydurma haberler bu hayvandan korkulmasina yol acmistir (Bu iddialar tamamen uydurmadir. Bilimsel hicbir yonu yoktur. Pit Bull’larin ceneleri diger hemen hemen ayni yapiya sahiptir. Anatomik fark sadece olculerdedir. Herhangi bir kilit sistemi mevcut degildir. Isirdigi bolgeyi kolay kolay birakmak istememesi nedeniyle kilitlenmis bir gorunum alabilse de gercek bir kilitlenme soz konusu degildir).
Boyle hurafelerden hoslanan dunya medyasi diger kopek irklarinin saldirilarina yer vermezken Pit Bull saldirilarina ozel bir ilgi gosterir oldu. Bu haberlerden sonra, beklenenin aksine Pit Bull’lara ilgi artti. Ozellikle saldirganlik arayan kisiler, imaj icin bu kopeklerden edinmeye basladi. Tabi ki, bu insanlar bire yuz katarak kopeklerinin ne kadar gucluu olduklarini saga sola yaymaya basladilar. Onlari ruhsat gerektirmeyen bir silah olarak yanlarinda tasiyip daha da sert olmalari icin ellerinden geleni yaptilar. Sohreti sayesinde piyasa degeri yukselen Pit Bull’lar yine boyle insanlar tarafindan cogaltilmaya ve kendileri gibi bilincsiz insanlara satilip yayginlasmaya basladi. Tabi ki, bu olanlardan sonra daha fazla Pit Bull hadiseleri duymaya basladik. Son gunlerde duydugumuz saldiri haberleri yine bilincsiz insanlarin ellerindeki Pit Bull’lardan kaynaklanmýþtýr.
Medya þöhreti sever. Pit Bull Sohretlidir. Hele ki, isirdigi kisi de sohretli olursa medya icin mukemmel bir haber ortaya cikar. Bu gunlerde Pit Bull’un gundeme oturmasinin yegane sebebi de boyle bir haberdir.
Medya Pit Bull haberlerine oylesine meraklidir ki, Pit Bull’la
alakasi olmayan kopeklerin saldirilarini bile Pit Bull saldirisi”dehseti” olarak duyurduguna hepimiz zaman zaman tanik olmaktayiz. Ne yazik ki, bu haksiz sohretten dolayi ve bilincsiz insanlarin hatalari nedeniyle Pit Bull’lar aile kopegi olarak yerini git gide kaybetmekte ve bu
mukemmel aile kopegi bir cok ulkede degisik olculerde yasaklanmaktadirlar.
DOVUSCU DEGIL, BARISCI PIT BULL'LAR» Pit Bull'lar nasil yetistirilir ve bakilirsa tehlikeli olmazlar?-
Birincisi, bu kopeklerin egitimine, sosyallesmesine ve agresif durtulerin pozitif yontemlerle bastirilmasina daha fazla onem vermek gerekir. Saldirgan anne ve babalardan uretilmis yavrular alinmamalidir. Yavru seciminde basit mizac testleri yapilmali ve kendine guvenen, korkak olmayan veya saldirgan tavirlar gostermeyen yavrular tercih edilmelidir. Alinan yavru en kisa zamanda sosyallestirilmeli, sert oyunlar oynanmamali, isirgan ve agresif tavirlarina izin verilmemeli, zamani gelince de itaat egitimi verilmelidir. Egitimde daha tutarli ve bilincli olunmalidir. I
kincisi, ne kadar iyi egitilmis olursa olsun boyle kopekler emniyetli bir sekilde muhafaza edilmeli, dolastirilirken agizlik takilmali ve asla bagsiz dolastirilmamalidir. Zaten yasalarimiza gore insanlarda tehlike olusturacak hayvanlarin bagsiz dolastirilmalari yasaktir...
PIT BULL IRKI KOPEKLERiN BARISCI OLMASI MUMKN » Ulkemizde Pit Bull ve benzeri kopeklerin yasal durumu nedir? Yasal bir duzenleme gerekli midir?- Ulkemizde 2004 yilinda cikan 5199 sayili Hayvanlari Koruma Kanunu’nun 14. Maddesine göre “Pit Bull Terrier, Japanese Tosa gibi tehlike arz eden hayvanlari uretmek; sahiplendirmek, ulkemize girisini, satisini ve reklamini yapmak; takas etmek, sergilemek ve hediye etmek” yasaklanmistir. Bu maddede yer alan “gibi” kavrami tehlike arz eden her kopege Pit Bull muamelesi yapilmasina neden olabilecek "ucu acik" bir kavramdir. Soz konusu maddeden hareketle, "Pit Bull irki kopekler" tamamen yasaklaniyor diye algilamamak gerekir. Yasa cikmadan once halkin elinde bulunan Pit Bull’lar sahiplerince bakilmaya devam edileceklerdir. Bunlarin toplanmasi, el konulmasi soz konusu degildir. Ancak, bu hayvanlarin kisirlastirilip Tarim il/ilce Mudurluklerine kayit ettirilmeleri gereklidir. Yine de, bu maddeye ragmen basi bosluk devam etmekte, Pit Bull’lar yanlip insanlarin elinde uretilip satilmaya ve yurt disindan getirilmeye devam edilmektedir.Cunku, bu kanundan sorumlu Cevre ve Orman Bakanligi'nda denetimleri yapacak veteriner hekim teskilati yoktur. istisnalar haricinde, veteriner hekim olmayan bakanlik memurlarinin yasaklanmis olan Pit Bull Terrier'leri herhangi bir yasak bulunmayan Boxer hatta
Danua gibi kopeklerden ayirt etmeleri olanaksizdir. Bu konuda devreye girmesi gereken Tarim Bakanligi'ndaki veteriner hekimlerin sayisi da gerekli denetimleri yapmaya asla yetecek duzeyde degildir. Bir cok belediyede de veteriner hekim bulunmamaktadir. Bu nedenlerle cikarilan bu tarz kanunlar havada kalmaya mahkumdur. Bu maddenin esas amaci, su an hayatta olan Pit Bull’larin yasam surelerini tamamlamalarini beklemek, bu arada yeni nesillerin gelisimini engellemek, yani tum kaynaklarini kurutarak ulkede tek bir Pit Bull’un bile kalmamasini saglamaktir. Bir hayvanin neslini kurutmaya yonelik bu maddenin
Hayvanlari Koruma Kanunu'nda yer almasinin dogrulugu tartisilabilir. Medeni bir ulkeye yakisan, boylesine sevecen oldugu halde bilincsiz insanlarin ellerinde tehlikeli olabilen bir kopegi yasaklamak degil, bazi ulkelerin yaptigi gibi onun iyi bir vatandas olabilecegini kanitlayacak mizac testlerini yaparak sosyal ve agresyonsuz olanlara izin vermektir. Bu testler Y.U. Veteriner Fakultesinde ekibimizce uygulanmaktadir. Bakanlik tarafindan talep oldugu takdirde, guvenilirligi oldukca yuksek olan bu testler sonucunda kopeklere “gezdirilebilir", "gezdirilemez",
"onlemler alindigi takdirde bakilabilir" ya da "hicbir suretle bakilamaz” tarzinda raporlar verilebilmektedir. Saldirilari onlemenin tek yolu tehlike arz eden kopeklere bu testin zorunlu hale getirilmesidir. Soz konusu maddede, “Pit Bull Terrier, Japanese Tosa gibi tehlike arz eden hayvanlar” denildigine gore bazi Avrupa ulkeleri tarafindan tehlikeli olarak ilan edilen su kopek irklarinin da yasaklanmaya aday oldugunu soyleyebiliriz: Alano, Airedale Terrier, Akita inu, Alaska malamute, Alman Coban Kopegi, Amerikan Staffordshire Terrier, Belcika Sigir Kopegi,
Belcika Coban Kopegi, Bergamosco, Boxer, Brasilerio, Briard, Bullmastif, Bull Terrier, Cane Corso, Chow Chow, Danua, Dev Schnauzer, Doberman Pincher, Dogue de Bordeaux, Dogo Argentina,
Dogo Canario, Fila Ispanyol Mastifi, Husky, Majorero, Ingiliz Mastif, Isvicre Dag Kopegi, Kafkas Coban Kopegi, Komondor, Meramma, Neapolitan Mastif, Pastor Mallorquin, Pator de Beauce, Pirene Dag Kopegi, Presa Mallorquin, Rottweiler, Samoyed, Siyah Rus Terrieri, Staffordshire Bull Terrier, St.Bernard, Tibet Mastifi ve Vasco.
Hayvanlari Koruma Yasasi'na gore, saydigimiz bu ýrklar tehlikeli olarak ilan edilip yasaklanabilir. Bakanlik, yasaya dayandirdigi bu karariyla insanlarin isirilma olaylarini azaltabilir. Kendince haklidir. Ama bu hayvanlarla beraber yasamayi ogrenmek daha dogru degil midir? Aslinda bu kipekleri yetistiren insanlari testten gecirmek gerekmez mi? Bakanlik, insanlari kontrol edemediginden kopeklere yasak getirmeyi daha kolay bir yol olarak benimseyecek ve bu yola gidecektir. Ama bunun sonu yoktur. Kopek irklarini yasaklamak uygun bir cozum olamaz. Bir irki tamamen yasaklamak akilci ve ahlaki degildir. Cunku kesin olarak bildigimiz bir sey var: Bu hayvanlar bilincli sahiplerin elinde mukemmel oluyorlar. Bunu bir testle onayladiktan sonra, kopegi yasaklamanin hicbir gerekcesi kalmiyor. Yasaklamak yerine bu hayvanlarin kayitlari saglikli bir sekilde tutulmali, kayitsiz kopek saptandginda agir yaptirimlar getirilmelidir. Ayrica bu tur irklari beslemesine izin verilecek kisilerde aranacak ozellikler yonetmeliklerce belirlenmelidir. Yukarida bahsettigimiz mizac testleri bu irklar icin zorunlu hale getirilmeli, sadece onay verilen hayvanlar beslenebilmelidir. Bu konuda Almanya’daki uygulamayi ornek alabiliriz. Eyaletlere gore bazý degisiklikler olmakla beraber, bu ulkede tehlike arz eden kopekler iki katagoriye ayrilmislardir: Birinci kategorideki kopekler icin mutlaka yetkili olan resmi makamlardan izin alinmasi gerekmektedir. Bu izin herkese verilmez. Yasaya gore, bu izin için muracaatta bulunan kisinin, bu kopeklere karsi ilgisini hakli cikaracak bir nedeni olmali ve kopegi iyi muhafaza edeceginden emin olunmalidir. Bu kategoride bulunan kopek irklari sunlardir:
Amerikan Pit-Bull, Bandog, Amerikan Staffordshire Terrier, Rhodesian Ridgeback,
Staffordshire Bullterrier, Tosa-Inu... ikinci kategorideki kopekler icin de izin alinmasi gerekir. Ancak, universite gibi yetkili bir kurum tarafindan yapilan mizac testini gectigine dair belge alindigi takdirde ikinci bir izne gerek kalmaz. Bu kategoride 11 kopek irki vardir: Alano, American Bulldog, Bullmastiff, Bullterrier, Cane Corso, Dogo Argentino, Dogue de Bordeaux, Fila Brasileiro Mastiff, Mastin Espanol, Mastino Napoletano, Perro de Presa Canario (Dogo Canario), Perro de Presa Mallorquin, Rottweiler
HAYVAN KORUMACILARIN ALMASI GEREKEN TUTUM» Pit Bull’lar "yasaklanmalı mı", "yok mu" edilmeli? Hayvan koruma açısından nasıl değerlendirirsiniz?- Hayvan korumacılar, “bu hayvanlar gelişmiş ülkelerde bile yok ediliyor o halde bizde de yok edilmelidir” diyen bir görüşe kesinlikle itibar etmemelidirler. Geliimiş denilen bu ülkelerde bildiğiniz gibi sokakta bile köpek görmeye asla tahammül edilmez ve her yıl, her ırktan milyonlarca köpek sudan bahanelerle öldürülür. Pit Bull gibi zor hayvanlarýn oralarda yaşama imkanı hiç olamaz. Pit Bull’un bu kötü şöhreti kazanmasına sebep olan onu kötü amaçlı kullanan
"insan türü"dür. Bence, en fazla haksızlığaa uğramış köpek ırkı olan Pit Bull’lara hayvan dostları sahip çıkmalı, onu yasaklanmasını desteklemek yerine, sakin ve zararsız oldukları belgelenebilen Pit Bull’ların da yaşam hakkı olduğunu savunmalıdır. şüphesiz, yanlış insanların sadece Pit Bull değil, herhangi bir köpeğe bile bakmasına seyirci kalınmamalıdır.
Sonuç olarak, bu güzel köpeğin bizlerle beraber mutlu bir şekilde yaşaması için, yapılacak şey, doğru ellerde, sakin mizaçlı olanların üretimde kullanılmasıyla, dövüşçü değil, barışcı Pit Bull nesillerinin elde edilmesidir. Bu da, köpeğin neslini yok etmekle değil, köpeğe bakan kişilere yukarda söz ettiğimiz sınırlamaları getirmekle başarılabilir.
Prof. Dr. Tamer Dodurka, İç Hastalıkları ve Hayvan Psikolojisi uzmanı, İstanbul Üniversitesi Veterinerlik FakültesiE-posta: dodurka@superonline.com(
"Dünya Yalnız Bizim Değil" (DYBD) sayfasý, BirGün gazetesi, 15 ve 22 Eylül 2007 )