KİRPİ Mİ BULDUNUZ? Acil durum !!!Bulunan kirpi yardıma muhtac ise, yani hasta, yaralı ya da yavru ise; bir an önce bizlere ulaşmanız gerekiyor. Çekinmeden 24 saat arayabilirsiniz. Lütfen yabani hayvanları tam tanımadan onlara iyi niyet göstergesi olarak kendi yediklerimizden sunmayalım. Bu onların zararına ve hatta bozulan genel durumun daha kötüye gitmesine sebebiyet verebilir. Lütfen bilmeden ağrı kesici, aspirin veya diğer insanlar için kullanılan ilaçlardan kullanmaya çalışmayalım.
Kirpi hakkında sizin bilmeniz gerekenler bu dokümanda olabilir. Unutmayın ki, kirpi de esaret altında tutulmaması gereken canlılardandır.
Beslenmesi konusunda;
Kirpiler;
Doğada;
1. Tırtıl
2. Sümüklü böcek
3. Toprak solucanı
4. Kulağakaçan
5. Kuş yumurtası
6. Arı
7. 4 kanatlı böcekler (Coleoptera)
8. Memeliler
9. Kuş
Bunların diyetlerinde bir oranlaması vardır. Kirpilerin sümüklü böcek yediklerini duyanlar bu hayvanları bazen bahçelerine hapsetmeye çalışırlar ve bu nedenle devamlı sümüklüböcek yiyen kirpiler bu canlıdan almış oldukları larvaları büyüterek ve en sonunda akciğer kurtlarının istilası nedeniyle kısa sürede ölürler.
Tedavi ve yavru bakımı esnasında verilenler;
1. Konserve kedi maması (Tavuklu ve biftekli) + yulaf ezmesi
2. Hills a/d mama + öğün başına 1/1 yulaf ezmesi
3. Vitakraft Kirpi maması (Almanya'dan getirttim)
4. Kirpi için özel konserve mama
Bir öğünde iki çorba kaşığı a/d ye bir-iki kaşık yulaf ezmesi karıştırılır. 3 saat sonra tekrar verilebilir.
Bakıldığı yerde;
Kısa bir süre bakıyorsanız 40*40*70cm ebatlarında, kedi ya da köpek taşıma kutusu idealdir. İçini gazete kırpıklarıyla doldurmalısınız ki gündüz uykusu için kendini içine gömebilsin. Her gün temizlenmeli, gerekirse 2 kez, su ve yemek kabı konur. Uyku kutusu 35*25 cm ebatında olabilir.Gece aktif olduğundan gün boyunca uyuması normaldir. Gece gezinebileceği bir mekanınız varsa oraya salmalısınız. Dışkılarına ayakları bulanırsa bir kabın içine ılık su doldurunuz, elinizde yeni doğmuş bebek varmış gibi suyun içine alt gövdesi daldırılır ve ayaklarının debelenmesi esnasında temizlenmesi saglanır.
Mizacı;
Eğer elinize aldığınızda ya da köşeye sıkıştıysa ve ağzından köpükler geliyorsa, bu onun korktuğu anlamına geliyor. Zorlamaz ve acıtmazsanız sizi ısırmaz, ağzının çok yakınında parmağınız olursa ısırır ama bağırınca bırakıyor. (Beni ısırımıştı da, dişleri kedi ya da vampir gibi dışarıdadır)
Yaşını ve cinsiyetini nasıl anlarız?
Erkek kirpilerde karnın alt kısmının tam ortasında prepisyum bulunur. Dişilerde genital organ anüse yakındır. 100 kadar dikenle dünyaya gelen kirpi yavrusu 5 hafta içinde 2000 dikene sahip olur. Eğer 500 gr dan düşük ağırlığa sahipse yavrudur. Erişkin kirpinin kafa-gövde-kuyruk uzunluğu toplam 25-30 cm. ‘a varır ve 5000-7000 dikenleri olur. 800 gr ile 1300 gr arasında erişkin kabul edilir.
Neden öldürüldükleri;
İnsanlar; isteyerek; kirpi köftesinin kansere iyi geldiğine inananlar tarafından ve yine insanlar istemeyerek, araba kazaları sonucunda ezilmelerine neden oluyorlar.
Doğadaki canlılar nasıl öldürürler?Tilkiler; üzerlerine idrar yaparlar ve hayvan açılır. Diğer bir yöntemde yüksek bir yerden dereye doğru yuvarlanmasıdır. Kirpi suya düşerken açılır ve tilki de onu açık halde yakalar. Puhu baykuşları, yaban domuzları, şahinler, çakır kuşları ve diğer yırtıcı kuşlar kirpileri avlayabilirler ve yavru kirpiler için de sansarlar tehlike teşkil eder.
Diğer bilgiler;Kış uykusuna yatarlar.
Dışkısı ıslak kedi dışkısını andırır ve gerçekten kötü kokar. 5-10mm kalınlıkta ve 4-6 cm uzunlukta olmalıdır.
Gebelik 35 gün sürer, anne kuru otlardan, yosunlardan huva hazırlar. Anne kirpi doğuma yakın zamanda babadan uzaklaşır çünkü baba kirpi kedilerdeki davranış gibi yavruları yiyebilir. Genelde 5 yavru (2-10) doğar. Yavru gözleri 14.-18. günler arasında açılır.3.haftada anne yuvadan dışarıya ufak gezintiler yapar. 6.haftaya kadar devamlı süt içerler. 2 aylıkken 200-250 gr olurlar.
ASLA ASLA ASLA..... Süt ve ekmek verilmez. Barsakları bozulur ve bundan sonra yediği hiç birşeryden yararlanamz, hastalanır.
TOKSİK... TOKSİK... TOKSİK... Bahçede sümüklü böcekleri zehirlemek amacıyla kullanılan mollüskisitler, bu hayvanlarla beslenen kirpileri de etkileyebilir. Bir bilgiye göre 5 tane zehirlenmiş sümüklü böcek yiyen iki kirpiden biri ölmüştür.
Veteriner Hekimlerle paylaşacağım bilgiler:Sevgili Meslektaşım; hayvanı muayene ederken, dikenlerinden tedirgin olmanıza gerek yok, hayvan eğer gergin değil ve size zararsız olduğunuz konusunda biraz güvenirse dikenlerinin altındaki Musculus erector pili kaslarını çok kasmaz ve batıcı özellikte olmaz. Karnının altına elinizi sokarsınız ve arka bacaklarını kavradıktan sonra sırtındaki kavisin aksine yukarı dogru biraz gerip karnını açabilirsiniz. Vücut ısısı 35 derecedir. Taze su ya papatya çayı içer.En sık karşılaşılan problemleri arasında deri ve paraziter hastalıkları vardır. Bit, pire, kene, uyuz, akciğer kurtları, capillaria, brachylaemus, koksidiyoz (Isospora) problemleri görülebilir.
İvermectin güvenlidir. Sırt derisine S.C. injeksiyon yapılır. Enrofloksasin, Citarin L, Sulfanamidler (Baycox, Borgal), Sebacil, Bolfo kullanılabilir. Yaralarına iyotlu solusyon kullanılabilir. Arka bacağı kırık, kuyruğu ezik kirpiler kıvrılamazlar, acıdan açılmış olarak kalırlar. İshalse, birileri inek sütü verdiğinden ya da hayvanda akciğer veya barsak kurtları olduğundandır. Tırnak uzunluğu kontrol edilmali ve uzunsa kesilmelidir. Yara tozu kullanılabilir. Yaşlı kirpilerde diş taşı problemleri nedeniyle diş çekilebilir.
Yavru bakılıyorsa haftalık 50 gr kilo almalıdır.
İnsanı ısırmaya meğilli değildir. Ele alındığında ağzında gördüğün köpükli salya, onun heyecanlandığını ve korktuğunu gösterir.
Temmuz ayında sizlere kaplumbağalardan bahsedeceğim.
KAYNAKLAR
1. http://www.thehedgehog.co.uk/diet.htm
2. Das Praktische Igel-Buch, Micheal Lohmann
3. Krankheiten Der Heimtiere, Gabrisch- Zwart
Nilay Tezsay