Kaplumbağalar

Merhabalar,

Tatil zamanı diyerek yola çıktığınızda zaman zaman gündüzleri bir kaplumbağaya ya da geceleri bir kirpiye rastladığınız olmuştur. Bazılarımız onları bir cesaretle yolun kenarına koyarız, bazılarımız da yoldan ağırca geçişlerini izleriz. Bu ay sizlere kaplumbağalardan bahsedeceğim. Internette bulabileceğiniz türden bilgiler vermek yerine, pratik bilgiler sunmaya çalışacağım.

Kaplumbağalar Hakkında Önemli bilgiler:

1. Sürüngenler ailesi içinde yer alırlar: kaplumbağalar, kertenkeleler,yılanlar, timsahlar
   Yaşadıkları ortama göre kaplumbağaları sınıflandıralım;
   
   
   
   1. Kara kaplumbağası
   
   
   2. Tatlısu kaplumbağası
   
   
   3. Deniz kaplumbağası
   
   
   
   


2. Üst kabuğa KARAPAS, alt kabuğa PLASTRON denir.


3. Keratin ve deri plaklardan oluşan kabuğa omurlar ve kaburgalar kaynaşmıştır.


4. Çenelerinde diş yoktur, fakat kenarları keskindir.


5. Türkiye'deki kaplumbağa türleri; Deniz kaplumbağası, Çorba kaplumbağası, Çizgili kaplumbağa, Benekli kaplumbağa, Deri kabuklu kaplumbağa, Tosbağa, Trakya tosbağası, Fırat kaplumbağası, Nil kaplumbağası.


6. Kaplumbağalar yaklaşık 60 yıl kadar yaşarlarsa da dünyada 200 yaşını geçenleri de vardır.


7. Dişilerin plastronu düzdür, erkeklerinki ise içe doğru biraz çukurdur ve kuyrukları dişilerinkinden uzundur. Cinsel olgunluk 7-12 yaşlarda olur ve yumurtalardan 2-3 ayın sonunda yavrular çıkar.


8. Kış uykusuna yatarlar.

Pet shoplardan satın aldıklarınız ise; tatlısu kaplumbağalarıdır. Genelde yurtdışından getirilen tropikal kökenli kaplumbağalardır. Bakımları kolay olduğu ve 30-40cmden daha fazla büyümedikleri için tercih edilirler. Parmakları arasında yarım perdeler vardır, bu nedenle hem yüzebilirler, hem de kolayca yürüyebilirler. Beslerken hazır yemle beslemenizi tavsiye ederim.

Türkiye'de WWF Türkiye ve bazı üniversiteler belli başlı bazı dönemlerde gönüllü yardımlarıyla Akdeniz Kıyılarına gelen deniz kaplumbağalarının (Caretta caretta ve Chelonia mydas) yumurtalarına zarar gelmemesi ve rahatça suya ulaşabilmeleri için nöbet tutarlar. Siz de temel ihtiyaçlarınızın karşılandığı bu gönüllü aktiviteye katılarak doğaya katkıda bulunabilirsiniz. Ülkemizde Dalyan, Dalaman, Fethiye, Patara, Kumluca, Belek, Kızılot, Demirtaş, Gazipaşa, Göksu Deltası, Kazanlı, Akyatağan ve Samandağ'da yumurtlama plajları mevcuttur.

NE YERLER:

KARA KAPLUMBAĞASI; çayır, yabani ot, yoca, muz, kıvırcık, küçük çekirge, böcek, yağsız sığır eti, solucan, üzüm, karpuz, domates, kıvırcık, kırmızı ve sarı çiçekler.
TATLISU KAPLUMBAĞASI; kıvırcık, salata, bezelye, lahana, kedi maması, yağsız sığır eti, su böcekleri.
DENİZ KAPLUMBAĞASI; balık, kabuklular ve benzeri deniz hayvanları.
VETERİNER HEKİMLER İÇİN BİLGİLER:

Trafik kazası geçiren, üzerinden araba geçen ya da ağır nesnelerin üzerlerine düşmesi sonucu karapası çatlamış ya da parçası kopmuş bir kaplumbağa bulduğunuzda; bunun hayati bir yara olduğunu düşünebilirsiniz. Eğer mikrop kapmaz ve çatlaklar birbirine çok yakın ise, kurtulma şansı o denli yüksek sayılır. Avrupa'dai üniversitelerde uygulandığı gibi Ankara Üni., Uludağ Üni. ve İstanbul Üni. Veteriner Fakülteleri'nde dişçi akriliği uygulanarak sıkı bandaja alınan kabuklarda düzelme görülmüştür. Omurgası zedelenen kaplumbağaların ise şansı biraz daha düşük oluyor.

Kan alırken; boyun venası kullanılır. Ameliyat gerekiyorsa plastrondaki kareler elektrikli testere ile açılabilir. Kas içi enjeksiyonda arka bacaklar kullanılabilir. Kafasını dışarı çıkarmasını istiyorsanız, arkadan bacak ve kuyruk kısmını hayvanın kabuğunun içine itmeniz ve sabırla beklemeniz gerekiyor.

Antibiyotik olarak, Baytril %2,5'luk solüsyonu (Enrofloksasin 5-10mg/kg per os, 5 gün) kullanılmasını tavsiye ederim. İçinde yüzdüğü suya damlatma ya da ağzına damlatma tarzında verilebilir. ANTİBİYOTİK olarak; Kloramfenikol 1.gün 30mg/kg S.C., 2-5.günle arası ½ doz, terramycine10mg/kg I.M., gentamycine 10mg/kg I.M. 48 saat sonra tekrar, protozoon enfeksiyonları için karnidazol 10mg/kg per os, trematot ve cestodları için droncit 5mg/kg per os, vitamin A 10.000-100.000 İ.E. kg, keneler için kilosuna uygun frontline kabuğu üzerine sürülebilir. Ketamin-HCl, trankilizan olarak 5-20mg/kg, anestezisinde 40-100mg/kg kullanılabilir ve etki 2-72 saat sürer, Xylazin-HCl 4mg/kg uygulanabilir. En güvenilir anestezi ise İzofloranla inhalasyon anestezisidir.

Bacağında yara varsa ve yaz günü sineklerin yumurta bırakması sonucu kurtlanırsa, betadinli sus ya da eterli alkol tuşesi kullanılır. Yara kapatılmasında dikiş yerine stapler kullanılabilir. Ölme sebepleri arasında; esaret altında yanlış besleme, stres, barsak parazitlerinin (örnek:askarit) cok artmış olması, kenelerin çokluğu, kabuk çatlaması sonucu mikrop kapması ve septisemi şekillenmesi.

6-7 yaşına kadar bolca beslenmesi için kış uykusuna yatırmayın. Kış uykusundan uyanırken de 1 hafta boyunca 22C lik odada bekletilir. Hayvan yavaşça hareketlenmeye ve yem yemeye başlar. Kabızlık çeken kaplumbağaları 30C lik sıcak banyosu yaptırılır ve bu şekilde bağırsak içeriği yumuşar.

Yemlerinde kalsiyum ve fosfor dengesine, vitamin oranına dikkat edilmelidir. İdeal rasyon: %77 meyve ve sebze, %20 kıyılmış et, %2 multivitamin, %1 kalsiyum laktat

Gaga uzaması veya eğilmesi varsa; hipokalsemi göstergesidir. Rasyona kalsiyum eklenir.

Gözlerde apse, kirli sudan mikrop kapması ya da A vitamini eksikliği nedeniyle olabilir. Hayvanın içinde tutulduğu kaptaki su klorsuz, temiz içme suyu olmalı, ayda bir değiştirilmeli

KAPLUMBAĞALAR hakkında yanlış inanışlar;

Kanser hastalığına iyi geldiğini duyan kişiler veteriner kliniklerine defalarca kaplumbağa getirip kanının alınmasını istiyorlar. Kanser tedavisi gören kişilerin mikropsuz şeyler tüketmeleri gerekirken, doğal ortamda bir çok mikrobu üzerinde barındırmaya alışmış bir kaplumbağanın kanı ile o insana geçeçek hastalıkları düşünmek bile istemiyorum, gerçekten çok sakıncalı bir durum.

Evde kaplumbağa bakanlar bu hayvanlar kış uykusuna girececekleri dönemde (Ekim-Mart) hayvanda hareketlerin azalması durumunda hastalandığını düşünürler. Hatta bazen öldüklerini düşünüp gömenlerde vardır ve malesef ölmedikleri halde toprağa gömüldükten sonra oksijen alamadıklarından ölürler. Bu dönemde iştahsız olması, uyuması normaldir. Eviniz çok sıcaksa, kış uykusuna hiç girmeyebilir.

ASLA, büyüyen kaplumbağaya domates vermeyin, kabuğunu yumuşatır.

ASLA, doğada kavga eden ya da çiftleşen kaplumbağaları ayırmayınız. Doğanın içinde onların dialoglarına ve kaderlerine sadece izleyici kalmamız onlar için en iyisidir.

Hepinize sevgiler,

Nilay Tezsay

KAYNAKLAR:
1. "Türkiye Amfibi ve Sürüngenleri", Prof.Dr.İbrahim Baran, Tübitak Popüler Bilim Kitapları, Ankara 2005
2. "Su ve Kara Kaplumbağaları", Doç.Dr. Serdal Uğurlu, Erim Ofset, İstanbul 2000
3. "Reptil Hastalıkları", Prof.Dr.Arif Kurtdede, Barışcan Ofset, Ankara 2001

KURBAĞALAR;
Kaplumbağalardan sonra bir çoğumuzun sadece çizgi filmlerde sevimli karekterler olarak sempatik bulduğu ve öpüldüğünde prense dönüşen kurbağadan bahsetmek istiyorum. Kurbağaların bizlerden önemli farkları, tedavileri, zehirlileri, siğil yapıp yapmadıkları konusunda bilgiler vereceğim.

Nilay Tezsay